سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور روز سه شنبه 27 تیرماه به مناسبت هفتمین سال ثبت جهانی کویر لوت، با حضور تعدادی از اندیشمندان این حوزه نشست هم اندیشی علمی برگزار کرد.
دکتر وحید جعفریان مدیر کل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی ضمن گرامیداشت این روز گفت: این دفتر به جد برنامه حفاظت از بیابان های کشور را در دستور کار خود قرار داده و ایران عضو کنوانسیون مقابله با بیابان زایی است و رییس سازمان منابع طبیعی رییس مرجع ملی این کنوانسیون است.
جعفریان افزود: دفتر بیابان از سنوات گذشته در راستای سیاست های خود توجه زیادی به آثار طبیعی در بخش بیابان داشته است و در این راستا ظرفیت سازی کرده و به توانمند سازی جوامع محلی توجه جدی داشته است.
او گفت: تبیین سیاست های مدیریت مناطق بیابانی در این بخش بر عهده دفتر امور بیابان است که با همکاری بخش های تحقیقاتی و دانشگاهی و سایر دستگاههای اجرایی و نیز بهره گیری از ظرفیت تشکل های مردم پایه انجام می شود.
جعفریان افزود: برای حفاظت از اکوسیستم کویر لوت مهمترین سیاست دفتر امور بیابان برحفاظت از کارکردهای طبیعی و جلوگیری از تخریب این اکوسیستم های حساس و همچنین  ارتقای تاب آوری زیست گاههای شکننده در مناطق بیابانی است.

**تبیین روش های نزدیک به طبیعت و حفظ کارکردهای موجود بیابانی
وی گفت: برنامه های اجرایی برای تبیین روش های نزدیک به طبیعت و حفظ کارکردهای موجود بیابانی در دست اجرا قرار دارد. زیرا جلوگیری و پیشگیری از تخریب سرزمین می تواند نسبت به احیای آن بسیار کم هزینه تر باشد. زیرا بازگشت به  مرحله اول پس از تخریب بر اثر سوء مدیریت انسانی غیر ممکن و یا بسیار پرهزینه است.
وحید جعفریان همچنین یاد آور شد: مهمترین عوامل تهدید کننده بیابان های طبیعی کشور عواملی نیستند که در محدوده این بیابان ها وجود داشته باشند بلکه بیشتر آن ها به مدیریت اکوسیستم و منابع آب مربوط می شود و اکوسیستم های مناطق  بیابانی در پایین دست حوزه های آبخیز هستند که اولین قربانی سوء مدیریت به حساب می آیند و هرگونه دست اندازی و برداشت های بی رویه و احداث سد بدون در نظر گرفتن ملاحظات زیست محیطی می تواند یک تهیید جدی باشد.
جعفریان یکی از رخساره های کویر لوت را نبکاهها و گلدان های بیابانی نام برد که در اطراف شهداد رخ نمایی می کنند و منحصر بفردهستند. این رخساره ها متاسفانه تحت تاثیر سیل های مخرب قرار دارند.

** تغییرات کاربری و فعالیت های معدنی تهدیدی برای کویر لوت!
جعفریان یکی دیگر از آثار مخرب بر کویر لوت را تغییرات کاربری و معدن کاوی و فعالیت های معدنی  نام برد که کاهش پوشش گیاهی منطقه را به دنبال خواهد داشت که با ید مورد توجه جدی قرار گیرد.
وی گردشگری غیر مسئولانه و بی ضابطه، احداث هتل برای گردشگران در نزدیکی عرصه  را از دیگر عوامل تهدید برای کویر لوت برشمرد که اگر بدرستی مدیریت و نظارت نشود شاهد اثرات مخرب تری خواهیم بود.
جعفریان اجرای برنامه های آموزشی برای گردشگران و همچنین توجه دادن به مسئولین تصمیم ساز و تصمیم گیر برای صادر کردن برخی مجوزها می تواند بسیار مهم و ضروری باشد.
مدیر کل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی همچنین اضافه کرد: طرحی در دفتر امور بیابان در باره نقش آفرینی جوامع محلی و استفاده  از دانش بومی و همچنین فراهم نمودن زمینه مناسب برای سرمایه گذاری بخش خصوصی تدوین شده و در این زمینه برنامه ریزی مشترکی با سازمان گردشگری در حال انجام است.
وحید جعفریان سر انجام اظهار امیدواری کرد با  اقدام عملیاتی صورت گرفته در سال جاری با مشارکت بخش گردشگری در باره حفاظت بهتر از اکوسیستم کویر لوت اتقات خوبی رقم بخورد.

**کویر لوت یک پدیده استثنایی در کشوراست
در ادامه این نشست هم اندیشی وعلمی دکتر مهران منصوری دانشیار دانشگاه تهران و مدیر پایگاه میراث جهانی کویر لوت در سخنانی کویر لوت را یک پدیده استثنایی در کشور خواند که پهنه  آن در سه استان: سیستان و بلوچستان،کرمان و خراسان جنوبی پراکندگی دارد.
او گفت: تهدیدات زیادی این اکوسیستم را در برگرفته و باید در زمینه مدیریت حفاظت مورد توجه جدی قرار گیرد.
دکتر منصوری افزود: برای ثبت جهانی  کویر لوت رایزنی های زیادی در یونسکو صورت گرفته است و باید توجیهات لازم و شاخصه های بارزی که کویر لوت داشته است  به یونسکو اعلام می شد تا این ثبت انجام شود.
  مدیر پایگاه میراث جهانی کویر لوت در ادامه ارزش های تاریخی، تنوع پوشش گیاهی و جانوری، وجود بلندترین نبکاهای جهان ، وجود حجیم ترین ماسه، وجود دهانه های آتشفشان، وجود دمای بالای 70 درجه، ارزش های زمین شناختی، وجود کلوت های شهداد، وجود 226 شهاب سنگ در عرصه کویر لوت و وجود گزهای شاهی به ارتفاع 21 متر و حضور مردمانی شاعر مسلک با فرهنگ و دانش بومی غنی از جمله شاخصه هایی بود که توانست به عنوان وجه تمایز، این کویر را توسط یونسکو به ثبت جهانی برساند.

** تهدید هایی که کویر لوت را با مخاطره روبه رو می سازد
این دانشیار دانشگاه تهران و مدیر پایگاه میراث جهانی کویر لوت در ادامه، شکنندگی و آسیب پذیری اکوسیستم کویر لوت، فرسایش خاک، وجود سیلاب و زلزله، فشار بی ضلبطه گردشگران، انباشت زباله، انجام فعالیت های عمرانی و توسعه زیرساخت، نظیز ایجاد فیبر نوری، دکل فشار قوی برق و توسعه معادن و دادن از جمله تهدیدهایی است که کویر لوت را با مخاطره روبرو ساخته است.
دکتر ناطری همچنین یادآور شد: در منطقه لوت اقداماتی نظیر؛ کتابخانه دیجیتال، و مقالات فارسی و انگلیسی ، ایجاد کارگاههای آموزشی برای گروه های هدف، برگزاری جشنواره داستان سرایی، برچایی جشنواره نقاشی و ایجاد پایگاههای جغرافیایی از جمله  اقداماتی بوده که در این عرصه ایجاد شده است.
مدیر پایگاه میراث جهانی کویر لوت سرانجام ایجاد مرکز تحقیقات لوت را یک امر ضروری دانست که گردشگری کرمان زمینه  اولیه و مقدماتی آن را فراهم کرده و مرکز بازدیدکنندگان نیز به زودی ایجاد می شود.

** قوانین محکمی برای نگهداری حفظ  اثر طبیعی کویر لوت وجود ندارد
در ادامه این نشست علمی دکتر ناصر رضایی، مدیر گروه میراث طبیعی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری از انجام کارهای پژوهشی، زمین شناسی، ژئوفرمولوژی و منابع طبیعی خبر داد و گفت: موضوع حفاظت و نگهداری میراث ثبت جهانی کویر لوت بسیار مهم است اما متاسفانه قوانین محکمی برای نگهداری آن نداریم و اگر این آثار مورد تخریب  قرار گیرد از ثبت جهانی خارج خواهد شد.
وی گفت: آموزش  به جامعه هدف باید مورد توجه جدی قرار گیرد و در این میان مدیران باید قبل از مردمان محلی آموزش ببینند و صدور مجوزهای پی در پی در عرصه ثبت جهانی و یا اطراف و حاشیه آن بسیار مخرب و خسارت زا است.
مدیر گروه میراث طبیعی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری همچنین تاکید کرد که گردشگری انبوهی اکنون در جهان مطرود است و گردشگری ها برنامه ریزی شده انجام می شود و گردشگری با آفرود کاملاً مدیریت شده است .
دکتر رضایی خاطر نشان کرد: بهترین گردشگری، گردشگری علمی است و یا گردشگری برای رصد ستاره و در این میان گردشگری تفریحی باید کاملاً حساب شده و مسئولانه باشد.

** آفرود؛ بزرگترین تهدید برای کویر لوت است!
دکتر سرگزی سرپرست میراث جهانی پایگاه لوت در سیستان و بلوچستان در این نشست علمی از طریق سیستم  ویدئو کنفرانس گفت: تپه های ماسه ای کویر لوت که در سیستان  ثبت جهانی شده از غنای بسیار بالایی برخوردار است و ما دسترسی به محدوده گردشگری را مشخص کرده تا آسیب های کمتری متوجه این عرصه شود.
او گفت: 20 پارچه آبادی در حاشیه لوت وجود دارد و پرورش شتر نیز در این منطقه رواج دارد که به صنعت گردشگری کمک می کند. مردمان محلی تمام تلاش خود را برای حفظ این عرصه بکار گرفته اند. ما حداقل مجوز ها را برای آفرود صادر می کنیم چون اگر مدیریت شده نباشد بزرگترین تهدی برای کویر لوت است.
دکتر سرگزی سرپرست میراث جهانی پایگاه لوت در سیستان و بلوچستان همچنین گفت: کویر لوت آسمانی صاف و شفاف دارد و برای رصد ستارگان و شهاب سنگ فوق العاده است و ما زیر ساخت های انجام این کار را فراهم کردیم ضمن اینکه ماسه درمانی نیز در این بخش در حال شکل گیری است و مورد استقبال گردشگران است.

**تاکید بر شناسایی تهدیدها و بهره گیری از ظرفیت ها
حسین بدری پور معاون دفتر اموربین الملل سازمان منابع طبیعی در این نشست بر موضوع اطلاع رسانی از ثبت جهانی کویر لوت تاکید کرد و گفت: اگر چالش هایی که کویر لوت را تهدید می کند مورد توجه قرار نگیرد ممکن است همان تهدیداتی که دامنگیر جنگل های هیرکانی شده است (خارج شدن این بخش از جنگل از ثبت جهانی یونسکو) در آینده نیز دامنگیر کویر لوت شود؟!
دکتر بدری پور همچنین گفت: شناسایی دست اندرکاران و بررسی نگرش آنها نسبت به معیارهای پایداری در ثبت جهانی کویر لوت و جنگل هیرکانی باید منتج به برگزاری جلسه هم اندیشی بین این دو بخش شود و چالش ها و تهدیدها و همچنین ظرفیت های نهفته در این بخش ها  مورد بررسی قرار گیرد.
معاون دفتر امو ربین الملل سازمان منابع طبیعی در ادامه هجوم غیر مسئولانه مردم  در کویر لوت  قطعاً اثرات مخربی را بر جای خواهد گذاشت بنابراین ما نیازمند برنامه اقدام تغییر هستیم .
دکتر بدری پور همچنین از دست اندرکاران خواست اثرات  مثبت و یا منفی  ثبت جهانی کویر لوت را بر مردمان جوامع محلی و برخوردار از آن  را تحلیل نموده  و نقش جوامع محلی در را  ثبت جهانی کویر لوت  مورد ارزیابی قرار دهند.

**همه بیابان چالش نیست بلکه فرصت هم هست 
دکتر ناصری رییس مرکز بین المللی بخش بیابان دانشگاه تهران به عنوان آخرین سخنران این نشست هم اندیشی سخنش را با شعری از حضرت حافظ در باره بیابان آغاز کرد:
کاروان رفت و تو در خواب و بیابان در پیش     کی روی ره  ز که پرسی چه کنی چون باشی
او گفت: بخش اعظمی از کشور ما بیابانی است، بارش کم است و چالش فراوان اما همین سرزمینی که از آن بیابانی یاد می کنیم پتانسیل های فراوانی را در خود نهفته دارد و فرصت های زیادی در آن وجود دارد و تمامی آن چالش نیست بلکه فرصت نیز هست و اگر بدون برنامه به مسیر ادامه دهیم دچار معضل خواهیم شد.
رییس مرکز بین المللی بخش بیابان دانشگاه تهران در ادامه یاد آور شد: نیاکان ما در یک محیط پرچالش و کم بارش توانستند  با کمترین آسیب،  میراث های ارزشمندی همانند بادگیرها، کاریز و قنات و آب انبارها و یخچال ها را از خود برجای بگذارند و ما نیز باید اثرات خوبی در مدیریت ثبت میراث جهانی کویر لوت از خود برجای بگذاریم تا آیندگان ما را ملامت نکنند.
وی  استفاده از انرژی پاک در کویر و بیابان را یک ظرفیت قابل توجه برای کشور دانست و گفت: بوم گردی  در حال گسترش است اما مسئولانه و حساب شده نیست و از این رو اگر بخوبی مدیریت نشود می تواند موجب تخریب آثار طبیعی شود.
دکتر ناصری سرانجام وزارت  میراث فرهنگی، دانشگاه،  سازمان محیط زیست و سازمان منابع طبیعی را جزء سازمان های پیشران دانست که  می توانند در زمینه پایداری ثبت جهانی کویر لوت تاثیر گذار باشند.